Ukraina zajmuje ósme miejsce na świecie pod względem potwierdzonych zasobów węgla kamiennego szacowanych na ok. 34 mld t, czyli 3,5% światowych zasobów. Większość węgla produkowanego w Ukrainie jest od dziesięcioleci wykorzystywana w elektrowniach cieplnych do wytwarzania energii elektrycznej. Po upadku Związku Radzieckiego produkcja węgla znacznie spadła, ale po 1996 r. ustabilizowała się, zapewniając zasoby dla sektora energetycznego i przemysłu ciężkiego. Sektor węglowy był w stanie przetrwać dzięki hojnym subsydiom państwowym udzielanym tysiącom pracowników na wschodzie i zachodzie kraju.

Jednak rosyjska inwazja i wojna, która rozpoczęła się w 2014 r. w bogatym w węgiel Donbasie, wschodnim regionie kraju, który zyskał na znaczeniu podczas rewolucji przemysłowej, wymusiły pożegnanie z węglem. Rosja okupuje część tego zagłębia węglowego, kontrolując dziesiątki kopalń zarówno w obwodzie donieckim, jak i ługańskim. Rosyjskie siły separatystyczne przejęły zarówno kopalnie państwowe, jak i prywatne. Wiele kopalń węgla zostało również zniszczonych w wyniku działań wojennych.

Ukraiński rząd zachował kontrolę nad 33 państwowymi kopalniami węgla, z których tylko cztery nadal były rentowne. Ukraina, niegdyś liczący się światowy producent antracytu, odmiany węgla o najwyższej wartości opałowej, znalazła się w sytuacji jego niedoboru z powodu utraty kontroli nad kopalniami na wschodzie kraju. W celu zaspokojenia krajowego popytu musiał rosnąć import tego surowca, m.in. z Rosji, Stanów Zjednoczonych, Australii czy Republiki Południowej Afryki. Krytyczna sytuacja zmusiła Ukrainę do odbudowy miksu energetycznego. W 2021 r. podczas międzynarodowych negocjacji klimatycznych w Glasgow ukraiński rząd ogłosił, że do 2035 r. wycofa się z produkcjii energii elektrycznej z węgla.

W lutym 2022 r. Rosja rozpoczęła inwazję na Ukrainę na pełną skalę, atakując wszystkie regiony kraju i próbując przejąć jak najwięcej Donbasu. Po zaledwie czterech miesiącach eskalacji działań wojennych 10 kopalń węgla zostało zalanych z powodu uszkodzeń infrastruktury krytycznej. Przyczyniło się to do dalszego spadku wydobycia węgla.

Mimo trwającej wojny wydobycie węgla prowadzone jest nawet w pobliżu linii frontu. W 2021 r. pojechaliśmy do obwodu ługańskiego, gdzie odwiedziliśmy kopalnię węgla w Zołotem i przejechaliśmy przez obwód doniecki, w którym znajdują się jedne z największych złóż węgla w Ukrainie, i odwiedziliśmy kilka kopalń w Wuhłedarze, Torećku i Piwdennodonbasce. Niektóre kopalnie, które widzieliśmy, są teraz zalane, a wszystkie działania w nich – wstrzymane.

Torećk to miasto górnicze położone kilka kilometrów od okupowanej przez separatystów Gorłówki. Nosiło kiedyś nazwę Dzierżyńsk, na cześć założyciela tajnej komunistycznej policji. W 2016 r. zostało przemianowane na Torećk. Teraz w mieście tym zostały tylko dwie kopalnie węgla. Jedną z nich jest „Centralna”, która jest najstarszą i najgłębszą kopalnią w regionie. Wcześniej w mieście funkcjonowało siedem kopalń.

Od początku rosyjskiej inwazji na pełną skalę Torećk był świadkiem zniszczeń i śmierci cywilów. W mieście pojawiły się zakłócenia w dostawie wody. Wielu obywateli opuściło swoje domy, liczba górników spadła o ponad połowę.

W czerwcu 2021 r. w kopalni pracowało 1350 osób.

148 z nich stanowili doradcy, 95 górników pracowało w tunelach, a 180 górników – w oczyszczalni ścieków. Pozostałe osoby stanowiły wsparcie.

„Dawniej, gdy byłem młody, przyjeżdżałem na imprezy taneczne na motocyklu z oczami czarnymi od pyłu węglowego. To sprawiało, że cieszyłem się powszechnym autorytetem. Teraz ludzie myją oczy, bo się wstydzą. Górnicy nie zawsze dostają dobrą pensję, jednak wynagrodzenie nie może być mniejsze niż 1000 dol.” – mówi Wołodymyr Gert, dyrektor ds. zasobów ludzkich i spraw socjalnych kopalni „Centralna” w Torećku.

„Najstraszniejszym skutkiem wojny jest to, że większość górników opuściła miasto z różnych przyczyn, ponieważ poczuli się zastraszeni” – mówi Wołodymyr Gert. „Straciliśmy w kopalni 800 osób rozmaitych zawodów i specjalizacji”.

„Zniknęli młodzi jakże potrzebni – dobrzy przodkowi [górnicy pracujący na przodku, końcu wyrobiska, gdzie trwają prace związane z jego drążeniem]. Poza tym mieliśmy ludzi z Gorłówki i Jenakijewa, to miejscowości oddalone o 18 km” – kontynuuje dyrektor Gert i dodaje: „Przyjechali tu do pracy. I ostatnio, w ubiegłym miesiącu, rozliczyliśmy się ze wszystkimi, ponieważ wcześniej pracowali tutaj na zmiany. Oni oczywiście mają rodziny i rodziców, pożegnali się ze mną, zachowując pełen szacunek dla dyrekcji, pożegnali się i wyjechali”.

Ołeksandr, jeden z górników pracujących w kopalni w Torećku, wyjaśnia: „Pierwsza myśl to zapalić, ponieważ przez całą zmianę nie można tego robić, nic nie można robić. Wydobycie trwa, bo jest to możliwe”. Pracuje tutaj od 2012 r. jako „złota rączka”. „Wcześniej przez 10 lat byłem zwykłym górnikiem. Pracowałem przy wagonikach, na torach, naprawiając wszystko, co się da. Znam tu wszystkich. Odniosłem nawet pewne sukcesy. Przełożeni mnie szanują. Czasami się kłócimy, ale uważamy to za część naszej pracy” – tłumaczy.

„Jeśli zamkniemy nasze kopalnie: naszą i «Dzierżyńskiego», miasto po prostu umrze, bo nie ma tu fabryk, które mogłyby zapewnić 4000 miejsc pracy” – kontynuuje Ołeksandr. „Ludzi już tu po prostu nie będzie”.

„Przyjeżdżamy do pracy, zjeżdżamy do kopalń, ryzykujemy życiem i dalej wydobywamy węgiel dla metalurgii, elektrowni i ciepłowni” – tłumaczy Ołeksandr. „Uważam, że to twierdzenie państwa, że kopalnie nie są rentowne, to nie jest prawda. Każda kopalnia i każde złoże są opłacalne. Po prostu trzeba zainwestować w to pieniądze. Nikt nie chce teraz tego robić” – dodaje.

Andrij jest weteranem górnictwa. Od 11 lat pracuje w branży, wykonując różne prace pod ziemią. Mieszka w mieście Wuhłedar wraz z żoną (ona również pochodzi z Wuhłedaru) i dwoma synami (w wieku 10 i 7 lat), którzy chodzą do lokalnej szkoły. Andrij lubi swoje miejsce na ziemi. „To dobre miasto: małe, zwarte”. Przyznaje, że miasto jest bardzo zależne od przemysłu górniczego. „Bez kopalń nikt nie będzie tu mieszkał. Pracuje tu całe miasto, dlatego te kopalnie je tworzą. Bez zakładów nie będzie miasta, ludzi ani ziemi”.

Od rosyjskiej inwazji na pełną skalę w 2022 r. Wuhłedar był bardzo blisko linii frontu. Miasto i jego gospodarka zostały zbudowane wokół idei wydobycia węgla, ale z powodu przerw w dostawach prądu i działań wojennych kopalnie węgla są podobno zalewane.

Andrij mówi, że zawodowo czasy są trudniejsze, odkąd osiem lat temu rozpoczęła się wojna w Donbasie. „Obecnie przemysł węglowy nie przeżywa najlepszego okresu ze względu na sytuację w kraju itp. Jesteśmy blisko granicy z…, jakby to ująć, operacjami wojskowymi. Wpłynęło to na pracę w kopalni – jest teraz trudniejsza. Mamy niewielkie wsparcie, a zakład jest duży, co wymaga wsparcia i finansowania, aby działać” – twierdzi Andrij. „Mówiąc prościej: zakład musi być dobrze opłacany i odpowiednio wspierany”.

Według Andrija 11 może 12 lat temu górnik zarabiał 1000 dol. Teraz inflacja spowodowała zmiany w strukturze monetarnej, a górnik otrzymuje wynagrodzenie wysokości 300–400 dol. Ogólnie praca się nie zmieniła. „Jest tak samo ciężka, jak była, ale nie jest już tak ceniona jak dawniej. Mogłaby być bardziej ceniona. Tak, aby ludzie mogli sobie pozwolić na wakacje z rodziną nad morzem, relaks, wyjazd do kurortu albo leczenie. W naszym kraju wszystko to zależy od stanu majątkowego. Dlatego jeśli zakład działa, pracownikom żyje się dobrze”. Andrij nie wierzy, że zawód górnika zniknie w najbliższej przyszłości. „Myślę o przejściu na inne źródła energii, czytam informacje i wiem, że chcą już skończyć z przemysłem węglowym. Może tak będzie w przyszłości, ale teraz musimy go wesprzeć w każdy możliwy sposób”.

W Ukrainie państwo posiada przede wszystkim nierentowne kopalnie o skomplikowanym procesie wydobycia i geologii, które do funkcjonowania wymagają znacznych dotacji. Wsparcie państwa, mające na celu zapewnienie wydobycia i krajowej produkcji węgla, to miliardy hrywien rocznie. Jednocześnie, zgodnie z licznymi raportami i badaniami, silna finansowa zachęta publiczna zapewniona sektorowi węglowemu okazała się nieskuteczna.

#Subsydia

Dziennikarz Denys Kazanskyj opowiada o kopalniach znajdujących się na okupowanych przez Rosję terenach Ukrainy. Mówi, że jego kraj wydobywa teraz dużo mniej węgla, ponieważ wiele kopalń jest zamkniętych. „W Ukrainie, gdy istniała polityka wspierania kopalń, otrzymywały one dotacje, nawet jeśli były nieopłacalne. W związku z tym działały nawet takie, które produkowały niewiele węgla. Teraz nie ma pieniędzy, bo Rosja odmówiła dotacji. W ciągu tych siedmiu lat dziesiątki kopalń zostało całkowicie zamkniętych i zatopionych. Ale te, w których są jakieś zapasy węgla, pracują. Pracują nieregularnie. Przez miesiąc nic nie robią, a potem wydobywają i zapełniają magazyn”.

„Ale gdy popyt spada, węgiel leży w tych magazynach i nawet w Rosji słabo schodzi” – dodaje Denis. „Górnicy mogą zostać wysłani na urlop na swój koszt. Nie pracują i nie zarabiają. Można ich wezwać z powrotem do pracy, gdy będą dla nich zadania, lecz ich wynagrodzenie znacznie spadło w porównaniu z sytuacją sprzed wojny. Nie jest jasne, jak długo te kopalnie będą mogły w ten sposób funkcjonować, bo pracują bardzo słabo i nikt w nie nie inwestuje. Rosja tego nie robi, bo to nie jest jej terytorium. Kiedy ukraińskie kopalnie dostawały pieniądze, otrzymywały nowe maszyny. Tutaj pracuje się do końca wydobycia, a za kilka lat kopalnie mogą zostać po prostu zamknięte”.

#Polityka energetyczna

„Ponad jedna trzecia węgla energetycznego została wydobyta w okupowanej części Donbasu, która jest poza kontrolą władz Kijowa” – wyjaśnia Jurij Onyszkiw. „Tamtejsze kopalnie produkowały węgiel do spalania w elektrowniach. „W 2014 r. było to bardzo ważne, ponieważ firmy produkowały energię elektryczną z antracytu. Po prostu zabrali antracyt, który został za granicą, poza kontrolą władz Kijowa” – dodaje.

Aby uniknąć korzystania z węgla z terytoriów okupowanych, „ukraińskie elektrociepłownie przestawiły się na inne gatunki węgla, które mogły nabyć na swoim terytorium lub importować” – kontynuuje Jurij.

„W rzeczywistości Ukraina jest teraz prawie całkowicie samowystarczalna, jeśli chodzi o pozyskiwanie własnego węgla: jego zużycie do produkcji energii elektrycznej spadło, wzrosła natomiast produkcja energii elektrycznej z nowych źródeł. Od czasu do czasu Ukraina importuje węgiel ze Stanów Zjednoczonych” – tłumaczy.

Jurij mówi, że w latach 2013–2021 produkcja energii elektrycznej z węgla spadła z 47 do 35%. „Powodem było zmniejszenie produkcji energii elektrycznej i ogólnie zmniejszenie zużycia energii elektrycznej poprzez aneksję Krymu i zajęcie części Donbasu przez Rosję, ale także poprzez zwiększenie aktywności alternatywnych źródeł energii”.

„Podczas gdy energia jądrowa zajmowała generalnie najbardziej krytyczne miejsce w miksie energetycznym (ok. 50%) w Ukrainie, produkcja energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych (wiatr, słońce i bioenergia) dziesięć lat temu była bliska zeru. Dzisiaj wynosi 9–10%” – dodaje.

Jurij przewiduje, że trend zwiększania udziału źródeł odnawialnych w miksie energetycznym utrzyma się, a udział węgla nadal będzie się zmniejszał: „Nie ze względu na cele klimatyczne przyjęte przez ukraiński rząd, ale ze względu na cele Unii Europejskiej”. Aby móc w przyszłości eksportować swoją energię elektryczną do UE, Ukraina musi udowodnić, że albo energia pochodzi z czystych źródeł, albo czyste źródła zaczną stopniowo dominować w miksie energetycznym. „Dlatego teraz zaprzestaje się produkcji energii z węgla w Ukrainie” – podsumowuje Onyszkiw.

Kwestia przyszłego miksu elektroenergetycznego Ukrainy i dekarbonizacji sektora energetycznego jako całości staje się jeszcze bardziej istotna w nadchodzących latach, gdy ukraiński system elektroenergetyczny został przed terminem włączony do UE z powodu inwazji Rosji na Ukrainę w lutym 2022 r.

Działacz Wołodymyr Sirotin wraz z zespołem zbliżają się do nielegalnej kopalni w Łysyczańsku w obwodzie ługańskim.

Wyjaśnia, że kopalnia była nielegalna, bo zgodnie z ukraińskim prawem korzystanie z odkrywkowej metody wydobycia jest zabronione. „Pierwsze nielegalne złoże w regionie zostało odkryte w 2018 r. i wkrótce do niego dotrzemy. Jest już zamknięte i nie działa. W 2018 r. działacze z naszego miasta zbadali to miejsce. Pisali podania do lokalnych posłów, władz, na policję. Posłowie składali wnioski do gubernatora obwodu. Czasami przychodziła policja: węgiel był konfiskowany i trafiał do magazynów. A co z dalszymi jego losami? Nikt nie wie, gdzie zniknął”.

Sirotin mówi, że nielegalne wydobycie w tym miejscu jest chwilowo zawieszone. „Mówią, że – jeśli chodzi o nowe złoże – wciąż przygotowują dokumenty do legalizacji. Zobaczymy, jak to będzie” – podsumowuje Wołodymyr.

„Wśród aktywistów dominuje poczucie krzywdy.Przede wszystkim na tym obszarze fabryki żelatyny są złoża naturalnych surowców, jest też kurhan. Z punktu widzenia prawa praca na terenie zainfekowanym jest zabroniona. To podlega karze. Jak widać, w tej sytuacji jakoś ominięto obowiązujące prawo” – dodaje Sirotin.

„W 2018 r. pracowała tu równiarka, maszyna ładująca węgiel na ciężarówki. Była też 35-tonowa wywrotka. Ciężarówki z węglem z reguły wyjeżdżały wieczorem. Nasi ludzie naliczyli w nocy od ośmiu do 15 samochodów. Przejechali przez kopalnię Matrosskaja, dzielnicę hut szkła, całe miasto i nikt nie wiedział, co dalej stało się z węglem” – opowiada Wołodymyr.

Sirotin stwierdza, że udało im się to zrobić dyskretnie. „Miejsce jest trochę oddalone od mieszkających tu ludzi. Miasto miało wtedy swoje problemy. Samorząd nie zwrócił uwagi na nielegalne złoże węgla ze względu na wojnę polityczną” – mówi.

Od czasu naszego wywiadu sytuacja w Łysyczańsku i okolicznych miejscowościach uległa dalszemu pogorszeniu, gdyż tereny te zostały mocno zniszczone i są zajęte przez wojska rosyjskie (stan na sierpień 2022 r.).

#Środowisko

Trwająca od ponad 8 lat wojna Rosji w Donbasie powoduje nie tylko problemy społeczne, gospodarcze i surowcowe, lecz także katastrofę ekologiczną. Niedobór wody pitnej na wschodzie Ukrainy już jest bardzo poważnym problemem, nie tylko na terytoriach okupowanych, lecz także w kontrolowanej przez władze ukraińskie części Donbasu.

Butczenko mówi, że zamknięcie kopalń nie zostało zrealizowane zgodnie z ustalonymi zasadami i przepisami. Według wypracowanych w ZSRR procedur, nawet jeśli kopalnia jest zamknięta, musi być cały czas pod kontrolą: trzeba wypompowywać wodę, stale przeprowadzać kontrole i tak dalej. „Przede wszystkim dotyczy to obwodu donieckiego. Jest kopalnia, w której doszło do wybuchu nuklearnego. Mamy wyniki od ekologów pokazujące, że te niebezpieczne pierwiastki są już w wodach gruntowych. Kiedy pracowałem, były też trzęsienia ziemi, bo kopalnie sięgały coraz głębiej”.

Mężczyzna wyjaśnia, że ​​trzęsienia ziemi miały miejsce w czasach, gdy zamknięcia odbywały się zgodnie z zasadami. „Będzie więcej incydentów z trzęsieniami ziemi, które dotkną domy i je zniszczą” – kontynuuje. „Po drugie i najważniejsze – woda w kopalni trafi do podziemnych źródeł, z których korzystają ludzie (studnie, odwierty). To dość duży problem ekologiczny przede wszystkim dla tych, którzy tam mieszkają. Ale kto o tym mówi? Nikt tego nie wie”.

„Od tygodni nie ma wody. Ludzie będą musieli gdzieś ją znaleźć. Będą kopać studnie itp. To zmusza ich do podejmowania ryzyka. A ta woda, która jest w kopalni, jest niebezpieczna”– podsumowuje Maksym.

Górnik Andrij Miszczenko wspomina rozpoczęcie walk w tym regionie w 2014 r. „W lipcu, kiedy przybyły tu wojska ukraińskie, rozpoczęły się walki, a w kopalni pozostały 34 osoby” – mówi Andrij. Wspomina, że podczas ostrzału urwały się druty. A więc zebrali się wszyscy górnicy, w zasadzie tylko kilka osób, i przeciągali te druty. „Przez kilka dni siedzieli w kopalni, nie zmieniali się. To trwało prawdopodobnie ok. półtora miesiąca. Było ciężko. Największa kopalnia została w 2014 r. bez prądu przez blisko 24 godziny” – dodaje górnik.

Miszczenko tłumaczy, że dyrektor kopalni, Ihor Wiktorowycz Nowosełow, „gdy przez dzień nie było światła, uruchomił włącznik nożowy”. Omal nie zniknął wtedy pod wodą i mógł zginąć od porażenia prądem. Ale włączył silnik i wypompował wodę z kopalni. W 2017 r. woda zrobiła wyrwę i dotarła tu z innych kopalń na terytoriach okupowanych. Nie było tam prądu i nikt nie pompował wody. „Cała ta woda dotarła do kopalni «Zołote». Zalało nas z obu stron” – przypomina sobie Miszczenko.

Andrij mówi, że górnicy zostali w Zołotem, aby była szansa na wznowienie działalności kopalni. „Gdybyśmy zrezygnowali z tego wszystkiego, zostałyby tylko ruiny. Kopalnie zatopionoby naszym kosztem, ponieważ są geograficznie powiązane”.

„Dziś kopalnia «Zołote» potrzebuje mocniejszych pomp” – mówi Andrij. Dodaje, że państwo nie sfinansowało jeszcze wszystkiego: „Na razie czekamy”.

Projekt odnowy kopalni powstał między 2015 a 2016 r. „Ale kiedy kopalnie zostały zatopione, po prostu zaczęli wdrażać to, co napisaliśmy”. Zdaniem Miszczenki wypompowanie wody uratuje przed zalaniem kopalnie Karbonit, Hirską i Tosziwską. Górnik mówi, że dziś kopalnia tylko wypompowuje wodę i trochę wentyluje, żeby odgazować teren.

„Ale najgorsze jest to, że kopalnia w Zołotem wrzuca wodę, którą trzeba oczyścić, do rzeki. Zabijają więc rzekę i to wszystko. Teraz widać tę wodę” – podsumowuje Miszczenko.

Władysław, mieszkaniec Zołotego, pamięta, że gdy woda była czysta, rzeka była szersza. „Teraz woda ma fatalny kolor. Nikt tam nie pływa. To efekt zamknięcia kopalni «Pierwomajskaja»”. Stamtąd pochodziła ta woda. Teraz to dobrze, że kopalnia w Zołotem wzięła wszystko na siebie i pompuje tę wodę. Jeśli kopalnia zostanie zatopiona, wszystko z niej wypłynie na powierzchnię, wypełni studnię i nie będzie wody do picia. To grozi katastrofą ekologiczną. Następnie zatopią kopalnie «Karbonit», «Gorskaja» i pójdą dalej, do kopalni «Toszka». Jeśli kopalnie toną, wydziela się gaz, jest promieniowanie, miesza się to z wodą i nic dobrego z tego nie wynika” – mówi Władysław.

Władysław opowiada, że rzadko bywa nad rzeką i dopiero niedawno zobaczył, że zmieniła kolor na czerwony. Ojciec Władysława pracuje w kopalni i powiedział synowi, że wszystko z niej trafia do rzeki. „Każdy ma swoje problemy. W pracy, domu nikt nie myśli o ekologii. Mam nadzieję, że nasz rząd podejmie rozsądne kroki w walce z tą katastrofą ekologiczną” – podsumowuje Władysław.

Według danych z połowy maja 2022 r. i licząc od początku militarnej agresji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę na pełną skalę, wydobycie węgla w państwowych kopalniach w Ukrainie spadło o 37%. Minister energetyki Herman Hałuszczenko poinformował o tym w wywiadzie dla „Forbesa”. Dodał, że Ukraina straciła już trzy kopalnie na tymczasowo okupowanych terytoriach. „Są zalane i nie da się ich odbudować” – powiedział szef resortu energii. Według niego nie ma jednak problemów z akumulacją węgla i jest już kilka obszarów, nad którymi ministerstwo pracuje.

Teraz (wrzesień 2022 r.) najbardziej zaciekłe walki toczą się wokół miejscowości, które odwiedziliśmy rok temu: Łysyczańska, Siewierodoniecka, Zołotego i in. w tym rejonie. Wówczas nasi bohaterowie dzielili się z nami swoimi przemyśleniami na temat przyszłości kopalń w regionie.

Dziennikarz Denys Kazanskyj mówi, że wydobycie węgla w Donbasie zaczęło spadać „na długo wcześniej, jeszcze w czasach ukraińskich”. „To stary region, w którym węgla już brakuje. W obecnych warunkach nie jest łatwo eksportować, wszystko drożeje, a te kopalnie nie są odpowiednio pielęgnowane. Myślę, że to nie potrwa wiele lat”. Denys przewiduje, że rząd będzie stopniowo zamykał kopalnie, a ludzie odejdą z pracy.

„Ukraina kupuje węgiel w RPA i dywersyfikuje import tego surowca. Oczywiście są zmiany, bo nie sprowadzamy węgla z Donbasu” – dodaje Denys.

„Ukraina nadal wspiera nierentowne kopalnie, które pracują słabo. Są wspierane, ponieważ taka jest decyzja polityczna. Są kopalnie na koncesjach: należą one do osób prywatnych. Prywatne pracują jak prywatne, państwowe jak państwowe. Oznacza to również, że jest stabilnie, tak jak było” – mówi Denys.

Gert uważa, że utrzymanie kopalń musi być celem. „Nie zamykajmy kopalń. Mamy nowy poziom i możemy wydobywać węgiel przez 20 lat. A to jest praca dla ludzi”.

Ołeksandr nie wie, co zrobi, jeśli zamkną kopalnię. „Po prostu rzucamy wszystko, co mieliśmy, i gdzieś wyjeżdżamy. Do mnie dzwonią też z Polski, bo tam mieszka mój kolega. Albo pojedziemy do Rosji. Szukałem czegoś, co pomoże zapewnić byt mojej rodzinie”.

Maksym uważa, że zamkniętych kopalń będzie jeszcze więcej. „Według różnych szacunków na niekontrolowanych terenach zamkniętych jest ponad 40 kopalń”.

Dziennikarz i były górnik Maksym Butczenko uważa, że istnieje bardzo duże bezrobocie. „Wiele osób jeździ do Rosji. Wiele osób trafia do oddziałów rosyjskich separatystów w obwodzie donieckim i ługańskim. To nie przypadek. Gdyby ludzie w ogóle tam pracowali, to po co iść do wojska, po co jechać do Rosji, po co mówić o tym, że Ukraina wywiera na nich presję? Kiedy oglądasz propagandę, to słyszysz, co mówi się ludziom, że Ukraina jest winna. A winni są ludzie, którzy lobbują za swoimi interesami w tym regionie” – podsumowuje Maksym.