Migracje przez Morze Śródziemne w latach 2012–2016

1,4 mln osób przekroczyło Morze Śródziemne w latach 2012–2016 w poszukiwaniu lepszego życia lub uciekając przed konfliktami, kryzysem klimatycznym lub głodem. Według danych Międzynarodowej Organizacji ds. Migracji (IOM) w tym samym czasie co najmniej 8100 osób zginęło na Morzu Śródziemnym. W Europie napływ imigrantów osiągnął najwyższy poziom w latach 2015–2016. Unia Europejska zdecydowała się wdrożyć system relokacji uchodźców w ramach solidarności europejskiej, co pozwoliłoby kierować osoby ubiegające się o azyl w UE do różnych krajów członkowskich.

Wcześniej rozporządzenia Dublin II (2003 r.) i Dublin III (2013 r.) określały „kryteria i mechanizmy ustalania państwa członkowskiego UE odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony w Unii Europejskiej”. Kryteria stosowane przy przyjmowaniu uchodźców opierały się m.in. o: „względy rodzinne, niedawne posiadanie wizy lub zezwolenia na pobyt w państwie członkowskim i sposób, w jaki wnioskodawca przekroczył granicę UE (legalnie czy nielegalnie)”. W większości przypadków za osoby ubiegające się o azyl odpowiedzialny był „kraj, w którym po raz pierwszy przekroczyły terytorium UE”, wyjaśnia Natascha Zaun z London School of Economics and Political Science. Dlatego właśnie Włochy i Grecja, kraje leżące przy głównych szlakach morskich do Europy, były zobligowane do przyjmowania największej liczby migrantów.

W 2015 r. Unia Europejska zaproponowała system relokacji uchodźców – trwający dwa lata program, w ramach którego kraje wchodzące w skład UE miały, na zasadzie wolontariatu, przyczynić się „do zapewnienia sprawiedliwego podziału odpowiedzialności” w kwestii przyjmowania migrantów. Ok. 160 tys. osób miało zostać przeniesionych z Grecji i Włoch do innych krajów członkowskich.

Z danych Parlamentu Europejskiego wynika, że po czterech latach działania programu tylko 29 144 uchodźców spośród 160 tys. osób wzięło udział w systemie relokacji. Dania, Węgry, Islandia i Polska nie przyjęły ani jednej osoby. Najwięcej uchodźców trafiło do Niemiec (5446 osób z Włoch i 5391 z Grecji), Finlandii (która, mimo że jest jednym z najmniejszych krajów europejskich, przyjęła 779 osób z Włoch i 1202 z Grecji), Irlandii (1022 osoby z Grecji), Szwecji (1392 osoby z Włoch i 1656 z Grecji), Holandii (1020 osób z Włoch i 1755 z Grecji), Portugalii (356 z Włoch i 1192 z Grecji) oraz Hiszpanii (235 z Włoch i 1124 z Grecji).

To właśnie Portugalia jest jednym z najbardziej przyjaznych uchodźcom krajów – premier António Costa wyraził gotowość przyjęcia 10 tys. migrantów. „Przyjmiemy więcej uchodźców, ponieważ jesteśmy do tego przekonani, a nie dlatego, że tak jest wygodniej” – powiedział Costa.

Według Międzynarodowej Organizacji ds. Migracji w 2019 r. 555 osób zginęło w drodze do Europy, natomiast w całym 2018 r. – 924 osoby.