377. Prawo, nad którym słońce nigdy nie zachodziło

SUSANA: „Chciałam być dziewczyną. Nie zamierzałam nikogo poślubić”

Stojąc przed lustrem w swojej sypialni w Kolombo, po wyłączeniu suszarki i nałożeniu makijażu tak, jak uczyła się z poradników na YouTubie, Susana opowiada, że ​​po przejściu na emeryturę schowała do szafy garnitur i krawat. Porozmawiała z żoną i powiedziała jej, że jest transpłciową kobietą. Walczyła ze swoją tożsamością przez prawie 70 lat. Można powiedzieć, że 72-letnia Susana przeszła na emeryturę jako kobieta transpłciowa. Zarazem nadal jest mężem swojej żony, muzułmanki.

Susana, która wychowała się w muzułmańskiej lankijskiej rodzinie, pamięta, że ​​kiedy miała trzy lub cztery lata, chciała przebywać z kobietami. „Krewni nazywali mnie «pissu lama» [po syngalesku: szalone dziecko – przyp. red.]” – przypomina sobie Susana.

Jedyna rozmowa w domu na temat jej tożsamości odbyła się, gdy kobieta była nastolatką. Jej matka znalazła na łóżku stanik, a ojciec zapytał Susanę: „Czy jesteś gejem?”. Susana po raz pierwszy usłyszała to słowo.  „«Czy jestem wesoła? Co masz na myśli mówiąc, że jestem wesoła?» – zapytałam tatę. Myślałam wcześniej, że słowo «wesoły» oznacza «szczęśliwy», ale już wtedy wiedziałam, że mojemu ojcu chodziło o coś innego” – wyjaśnia.

Gdy dorosła, zdała egzamin na księgową, a następnie dostała dobrą pracę. „W lankijskich czy w ogóle azjatyckich rodzinach mówi się, że kiedy dostajesz pracę, jesteś już dostępny na rynku małżeńskim” – tłumaczy Susana. Jej rodzice zaczęli więc szukać dla niej dziewczyny. „Powtarzałam, że nie jestem gotowa, nie jestem gotowa, nie jestem gotowa… bo chciałam być dziewczyną, nie zamierzałam nikogo poślubić” – wspomina.

Rodzice zmusili ją jednak do małżeństwa i było to bardzo trudny związek. Susana miała ze swoją partnerką córkę, ale relacja ta się rozpadła i Susana zawarła kolejne małżeństwo. Dopiero teraz, po przejściu na emeryturę, zdecydowała się na coming out. „Postanowiłam, że to wreszcie będzie moje życie”.

Organizacje pozarządowe informują o wielu przypadkach osób LGBT+ w Sri Lance, które są zmuszane do małżeństw heteroseksualnych, zwykle przez członków swoich rodzin. Susana mówi, że art. 365 i 365A nie miały na nią bezpośredniego wpływu, „ale ponieważ takie prawo istnieje, ludzie są pełni obaw”.

SHERMAN & MANJU: ​​„Można tu po prostu przyjść i bezpiecznie porozmawiać”

Na drugim piętrze, tuż nad salonem fryzjerskim, wisi na ścianie tęczowa flaga. Na zewnątrz słychać melodię złożoną z dźwięków motocykli, tuk-tuków i śpiewu ptaków. Sherman de Rose otwiera drzwi centrum spotkań dla społeczności LGBT+ w Kolombo.

W 1995 r. Sherman założył pierwszą organizację LGBT+ w Sri Lance o nazwie Companions on a Journey i jest uważany za pierwszego lankijskiego homoseksualistę, który dokonał publicznego coming outu. Wychował się w chrześcijańskiej rodzinie w Kolombo i początkowo marzył o zostaniu księdzem.

De Rose przechowuje w albumie wycinki z gazet opowiadające o wieloletniej walce o prawa mniejszości. Companions on a Journey powstała, aby walczyć o depenalizację homoseksualizmu na wyspie. Grupa zorganizowała miejsca spotkań dla społeczności, wydawany co miesiąc magazyn i konkurs piękności dla drag queens, co w latach 90. było odważnym ruchem w kraju z takimi przepisami Kodeksu karnego. De Rose pamięta i gesty wsparcia, i obelgi oraz groźby.

W 2012 r. organizacja musiała zostać rozwiązana. Media oskarżyły ją o „promocję homoseksualizmu”. De Rose przypomina sobie, że ​​policja przeszukała ich biuro, a niektórzy aktywiści byli godzinami przesłuchiwani. Na kilka lat wyjechał z kraju.

Manju, aktywistka, która pracuje w organizacji, wyjaśnia, że ​​oferują społeczności LGBT+ kilka usług. „Mamy testy w kierunku HIV, zapewniamy również nieformalną atmosferę – można po prostu przyjść i bezpiecznie porozmawiać, więc to bardzo przyjazne miejsce” – opowiada. Wspólnie oglądają filmy, jest też biblioteka. Rzuca się tam w oczy książka z pomarańczowymi okładkami. To „Funny Boy”, czyli słynna powieść o homoseksualnym chłopcu z rodziny Tamilów w Kolombo, który odkrywa swoją tożsamość podczas wojny domowej w Sri Lance.

Podobnie jak w innych wywiadach, Manju wyjaśnia, że ​​chłopiec cierpiał z powodu presji ze strony rodziny – zwłaszcza starszego brata – która chciała zmusić go do poślubienia kobiety.

AZAD: „Gdybyśmy byli społeczeństwem otwartym, uratowalibyśmy tego chłopca”

„W ostatnich kilku latach w Sri Lance odebrało sobie życie bardzo wielu gejów. Nie mogą znieść presji społeczeństwa na ich styl życia, tylu młodych ludzi” – mówi 45-letni Azad Moulana, pijąc herbatę w kawiarni w Kolombo. 

Azad jest muzułmaninem ze Sri Lanki, pracuje w branży kreatywnej. Niedawno przyjaciel opowiedział mu o młodym geju. „Był naprawdę miłym facetem, wszystko było z nim w porządku. Pewnego dnia powiesił się tuż przed pójściem do pracy. Gdybyśmy byli społeczeństwem otwartym, pomoglibyśmy temu chłopcu”.

Według Azada w Sri Lance mieszka wielu gejów stłamszonych przez społeczeństwo, żyjących w małżeństwach pozorowanych lub po prostu niemogących znieść wszechobecnej presji. Azad czuje się szczęśliwy, ponieważ jego rodzina zawsze go wspierała. O swojej orientacji porozmawiał z ojcem, gdy miał 21 lat. „Mój tato był lekarzem, więc było mi łatwiej. Czułem, że muszę to powiedzieć. Sama rozmowa przebiegła dobrze, ale akceptacja przyszła później”.

Ojca Azada, dr Aleema Moulana, poznajemy w jego domu w Kolombo. Jest ciepłe popołudnie. Aleem siedzi w wiklinowym krześle obok regału wypełnionego książkami  medycznymi, historycznymi i religijnymi. Na ścianach wiszą rodzinne portrety, a na stole leży żółty muzułmański sznur modlitewny. Aleem jest lekarzem, seniorem rodu i muzułmaninem. „Bardzo religijnym, ale nie fanatycznym”, jak sam siebie określa.

 „Szczerze mówiąc, w tamtym czasie, gdy mój jedyny syn nagle powiedział mi coś takiego, zaskoczyło mnie to i zszokowało, ale nie zasmuciło” – wspomina. „Moja żona również się nie przejmowała. Stwierdziła, że ​​takie jest jego przeznaczenie, więc razem z nim będziemy walczyć. Jeżeli jednak chodzi o naszą społeczność, społeczność muzułmańską, nie jest to takie proste. Nie wszyscy rodzice są tacy jak my, nie są tak otwarci” – zauważa Aleem.

Dr Moulana uważa normy moralne, które nie odpowiadają lankijskiej kulturze, za narzucone mieszkańcom wyspy podczas rządów brytyjskich. „Zanim przybyli tu Europejczycy, żyliśmy bardzo naturalnie, mieliśmy szerokie horyzonty. Było tak nie tylko tutaj, lecz przecież także w Indiach. Gdy zjawili się Brytyjczycy, wszystko ograniczyli, wszystko podzielili na legalne i nielegalne”.

Ojciec Azada uważa, że ​​nadszedł czas, aby grupy religijne, politycy, organizacje i społeczność LGBT+ „usiedli i porozmawiali”.

JOSH: „Chciałem być Batmanem”

W październiku 2017 r. Josh miał myśli samobójcze. Zadzwonił do swojego brata. Kilka tygodni wcześniej sprawdził „podejście swoich rodziców, pytając ich, czy to grzech być osobą trans”. „Moja mama jest bardzo religijna, a moja rodzina bardzo konserwatywna” – tłumaczy.

Potem zadzwonił do brata:

--„Dzwonię, aby ci powiedzieć, że nie jestem osobą, za którą mnie uważasz. Jestem mężczyzną” – powiedział Josh przez telefon.

--„O czym ty mówisz?” – odparł jego brat.

--„Mówię, że jestem mężczyzną, nie jestem osobą, za którą mnie uważasz, i mam myśli samobójcze. Chcę coś z tym zrobić”.

Josh rozłączył się po kilku minutach. Chwilę później zadzwoniła jego mama. Pięć razy z rzędu. „Początkowo nie rozumiała tego wszystkiego, ale zawsze miałem jej wsparcie” – wspomina Josh, gdy rozmawiamy w kawiarni w Kolombo.

W świecie, w którym wszystko potrzebuje nazwy, Josh jest 33-letnim tamilskim chrześcijaninem, osobą nieheteronormatywną, która działa na rzecz praw osób transpłciowych, a niedawno został pierwszym prawnikiem trans w Sri Lance.

Josh wyjaśnia, że ​​w dzieciństwie nie miał problemu z ubraniami, ponieważ nosił to, co dwaj jego bracia. Wszyscy ubierali się podobnie.

Do pierwszego bolesnego wydarzenia, które pamięta, doszło, gdy miał pięć lat i udawał Batmana. „Mój brat chciał być Batmanem, ja również, ale on powiedział, że muszę być Batwoman. To było przykre”.

Josh miał też trudności w nauce, ponieważ uczył się w szkole dla dziewcząt w Kolombo. „Zawsze uważałem, że trafiłem do niewłaściwego miejsca. Byłem zły, miałem bardzo gorący temperament. I zawsze byłem sam. Dużo później zrozumiałem, dlaczego tak się działo” – wspomina.

Po trzech latach studiów w Londynie, „gdzie przechodził przez straszny czas i próbował odebrać sobie życie”, wrócił do Sri Lanki i szukał na YouTubie jednego słowa – „transformacja”.

Pewien student z londyńskiego college'u był pierwszą osobą, która rozmawiała z nim o ludziach trans.

„Spotykałem już osoby transpłciowe, ale nigdy nie myślałem, że ja też do nich należę. Nie odważyłem się napisać w internecie słowa «transgender» czy «trans», bo było mi wstyd, wpisałem więc w wyszukiwarkę słowo «transformacja»” – wyjaśnia.

Wciąż pamięta nagranie, które pomogło mu zacząć rozumieć siebie. Nazywało się „My Turner”. Młody Kanadyjczyk opowiadał w nim swoją historię.

Po stoczeniu wielu osobistych i społecznych bitew oraz przeżyciu kilku prób samobójczych Josh został prawnikiem. Co przyniesie przyszłość?

Josh uważa, że ​​kolejnym krokiem w walce z piętnem społecznym jest edukacja. Wspomina o obszarach wiejskich, gdzie niewiele osób wie o przepisach zawartych w Kodeksie karnym, ale osoby LGBT+ są stale stygmatyzowane. „W Sri Lance nie mamy odpowiedniej edukacji seksualnej. Edukacja jest punktem wyjścia, wtedy możemy zacząć rozmawiać o zmianach w prawie” – kończy swoją opowieść Josh. 

SEVERUS

Severus wyjaśnia, że ​​art. 145 ugandyjskiego Kodeksu karnego jest dość podobny do art. 377 zapisanego w indyjskim Kodeksie karnym, który dotyczy „przestępstw sprzecznych z porządkiem natury” i został wprowadzony przez Brytyjczyków w 1860 r. Korzystano z niego przez ponad 100 lat, by prawnie unormować niesprawiedliwość wobec osób LGBT+ i budować wokół nich negatywną retorykę.

Owamparo Severus jest psychologiem i dyrektorem Fundacji Taala. Przez siedem ostatnich lat jego praca koncentrowała się na zapewnieniu mniejszościom seksualnym w Ugandzie i generalnie w całej Afryce dostępu do opieki psychiatrycznej i promowaniu ich prawa do zdrowia, dobrostanu i godności.

Severus jest osobą transpłciową, naukowcem i autorem publikacji. Jego zainteresowania skupiły się niedawno wokół badań nad ekologicznym rozwojem systemowym, technologią i optymalizacją człowieka.

Gdy nie poświęca się swoim pasjom, delektuje się pyszną herbatą, uwielbia zdrową kuchnię, sztukę, podróże i spędzanie czasu ze swoim partnerem. Jest dumnym opiekunem psa Suubi.

AMANDA

Amanda wyjaśnia, że jako osoba transpłciowa w Ugandzie pada „ofiarą szantażu, piętnowania w mediach i wszelkich form przemocy”. W 2017 r. jej rodzina odkryła, że Amanda jest osobą transpłciową, a ona sama została wysłana do zakładu karnego, gdzie zderzyła się z brutalnym zachowaniem policji. Od tego czasu towarzyszy jej strach.

Kamanda Bosco (alias Amanda) jest transpłciową aktywistką i obrończynią praw człowieka walczącą o równość płciową, prawa społeczności LGBT+, zdrowie seksualne i reprodukcyjne. Dzięki organizacji African Queer Youth Initiative dociera do lokalnych społeczności, szczególnie młodych populacji. Kamanda jest współprzewodniczącą ds. integracji i różnorodności w Society of Gender Professionals.

Obecnie Kamanda kończy studia licencjackie z zarządzania biznesem i pracuje w Transgender Equality Uganda jako asystentka ds. programów. Jest także obywatelską absolwentką Rady Młodzieży Wspólnoty Narodów. Kamanda współpracowała z koalicją młodzieżową ds. praw seksualnych i reprodukcyjnych oraz stałą komisją magazynu „Lancet” ds. zdrowia i zdrowia psychicznego nastolatków.